Pilar Zubiaurre: oihartzunik bako intelektuala

via Bizkaie

Pilar Zubiaurreren bizitza eta lanei buruzko liburua argitaratu dabe Garaiko Udalak, BBK eta Gerediaga Elkarteak, Nebraskako (AEB) Lincoln Unibersidadeagaz alkarlanean. Saturraran argitaletxeak kaleratutako lan hau Hamaika Bide Alkarteak landutako lanen artean kokatzen da, hain zuzen be, gure ondare kulturalean guztiz ezezaguna dan euskal exiliatuen memoria berreskuratzearen alorrean. Liburua zezeilaren 6an, eguerdiko 12:30etan aurkeztuko dabe Garaiko udaletxean.

Liburuki honek, ‘Pilar de Zubiaurre: Evocaciones. Artículo y Diario’ izenburua dauena, Nebraskako unibersidadean maisua dan Iker Gonzalez-Allendek osotutakoa, Leopoldo Gutierrezek, bere semea, idatzitako biografia eta beren idatziak batzen ditu.

Idatzien multzoak, Bilboko ‘Bizkaitarra’ egunkarian [1909 / 1910] eta Mexikoko ‘Euzko-Deya’-n [1944 / 1958] argitaratutako artikuluak osotzen dabe. Era berean, Pilarren, gazte garaikoa [1913 / 1918] eta Errepublikea, Gerra Zibila eta erbeste garaikoa [1931 / 1943] egunkari personala batzen dau. Azkenik, bere garaiko idazle desbardinek, berari buruz idatzitako testuak, esate baterako Eugenio D´Ors edota Federico Garcia Lorca olerkariak Pilarri eskainitako poesiak sartzen dira.

Pilar Zubiaurre 1884an Garain jaio, eta 1970ean Mexikoko uriburuan hil zan. Madrilgo Errege Kaperako Musika Zuzendaria zan Valentin Zubiaurreren eta Paz Agirrezabalen alabea, hiru anai arrebetan gazteena izan zan, Ramon eta Valentin margolariak bere anaiak ziralarik.

Nahiz eta Abadiñoko Lebario baserrian hazi, lau urte zitualarik Madrilera eroan eben, lan kontuakaitik bere senideak han bizi ziralako.

Garai haretako mundu kulturalean gogo biziz parte hartu eban emakume honek; 1926an, Lyceum Club Femeninoa, Espainiako lehen alkarte feminista eta gerra-aurreko erakunde intelektual nagusienetarikoa, Maria Maeztu, Victoria Kent eta beste hainbat emakumegaz batera sortu eban eta Garcia Lorca, Granados, Galdos eta beste hainbat intelektual tarteko zirala tertuliak antolatzen eta bultzatzen zituen; horrezaz gan, bere anaien obren erakusketa eta salmentez arduratzen zan.

1922an, Ricardo Gutiérrez Abascalegaz ‘Juan de la Encina’ ezkondu zan. Ricardo, arte espainiarraren jakitun eta kritikoen artean, gaur egun erreferentea dana, Madrilgo Garaiko Arte Museoko lehen zuzendaria izan zan, gaur egun ‘Reina Sofia’ museoa danaren aitzindaria. Ricardo eta Pilarren konpromiso politiko sutsuak erbestealdira eroan zituen halabeharrez, lehenengo Frantziara eta gerora Mexikora, bikotea hil zan lekura. Halan da be, Pilarrrek Espainiara aldi baterako itzuliak egin zituan 1961ean eta hurrengo urteetan hil arte. Haren bizitza osoan zehar, Garai herriagaz hartu-emon estuak izan zituan eta bera arduratu zan oraindino zutunik dan familiaren etxeaz.

Pilar Zubiaurrek, Espainiako Kulturgintzearen munduan gogo biziz parte hartu baeban be, ikerketa kritiko eta literarioetatik kanpo geratutako emakumeen adibide bat da. Gontzal Sarrigoitiak, Garaiko alkatea, liburuaren hitzaurrean azaltzen dauenez, emakume izanak, aita, anai eta senarraren ospeak eta garai haretako gizarteak bideratu eben intelektual handi hau ostrazismora. Argitalpen honek bigarren liburuki bat be izan leike ondoren, finantzatzeko modurik aurkituko bageunke eta bertan garai haretako sozial, intelektual eta politikoekin izandako epistolarioa batuko leuke.

Duela mila urte lurperatutakoak

IX. eta X. mendeetako hilarriak berreskuratu eta ikusgai jarri dituzte Garaiko San Joan Momoitio ermitan

Ibai Maruri.

http://www.berria.info

Aostarri, Hoitarri, Munnio, Sempronio eta Anterazoni IX. eta X. mendeetan Durangaldeko herrixka batean bizi izan ziren bost euskaldun dira. Momoitio du inguru hark izena, gaur egungo Garai udalerriaren lurretan (Bizkaia). Joan den mendeko 80ko hamarkadan San Joani eskainitako baselizaren lurretan indusketak egin zituzten. Horretan ari zirela, 200 lagun baino gehiagoren hilobiak aurkitu zituzten.

Hilarrietan In dei nomine idazkuna agertzen zen (Jainkoaren izenean). Normalean jarraian hildakoaren izena idazten dela dio Gerediaga Elkarteko kide Jon Irazabalek. «Momoition aurkitu genituen hilarrietan, bost izen horiek agertzen ziren. Horietako bat Aostarriren hilarria da, eta jarraian bere omenez oroitarri hori nork jarri duen ere azaltzen du: Hoitarri. Beste hilarrietan, Munnio, Sempronio eta Anterazoni agertzen dira».

Garaiko Udalak, Gerediaga Elkarteak eta Bizkaiko Foru Aldundiaren Kultura Sailak iaz adostu zuen aztarna horiek berreskuratu eta ezagutaraztea. IX. eta X. mendeetako bost hilarri horietatik abiatu ziren. Beste bi hilobi ere prestatu dituzte, gaineko harri gabe, bisitariek ikus dezaten nola ehorzten zuten garai hartan. Aurkitutako aztarnak zaharberritu eta berriak egin dituzte. Baselizaren barruan daude garai hartakoak, udalak eta hainbat auzotarrek gordeta izan dituzten hilarriak. Leihotik barrura begiratuz ikus daitezke.

Baselizaren sakristiako bi leihoak ere erakusleiho bihurtu dituzte, eta horietatik barruan atondu duten erakusketa ikusten da. Hau da, auzoaren inguruko informazio historikoa eta beste hainbat aztarna arkeologiko. Besteak beste, hiru hildakoren atzamarretan aurkitu ziren eraztunak ikus daitezke, eguzkiaren irudikatze batekin. Auzoa nolakoa izan zitekeen irudikatzen duten marrazki batzuk ere badirela dio Irazabalek, bai eta sasoi hartakoek jaten zutenaren laginak: gari mereka, adibidez. Hori guztia ikusi ahal izateko, radar sistema bat ezarri dute. Hala, norbait gerturatu dela sumatzen duenean, argiak piztu egiten dira. Beraz, bisitaria nahi duenean joan daiteke Momoitio ezagutzera.

Hilerri kristau bat zen hori, hasierako kristauen hainbat irudi eta gurutzeak agertzen baitira hilerrian. Hilobiek gainean harlauza handi batzuek dituzte. Buruaren parean zulo bat daukate eta barruan ikatz zatiak, sua egin izanaren aztarnak. «Ez dago argi zein garaitan, baina jakin badakigu kristautasuna iritsi aurreko erritu batzuk egiten zirela, eta hildakoen eta bizitzaren arteko lotura adierazten zutela».

Bilakaeraren menpeko

Garain, Berrizen eta Oiz mendiaren beste aldean ere aurkitu izan dira erritu horren aztarnak. «Gaur egun unitate geografikoak haranak direla pentsatzera ohituta gaude. Baina garai hartan ez ziren seguruak eta gizartea mendiaren inguruan kokatzen zen. Mendia ez zen oztopo taldeen arteko harremanetarako. Toki segurua zen». Hala, Oizek bere inguruan hainbat auzo txiki izan zituela ohartarazten du.

Momoition egindako indusketetan aurkitu ziren hilobiak baino gehiago egon zitezkeelakoan dago Irazabal. Baina ez du biztanleen inguruko datu zehatzik. «Hau eta honen antzekoak, familia batek eta haren gertukoek osatutako herrixkak izango zirela uste da».

Inguru honetan, II. mendean jendea bizi zen, nahiz eta orduko aztarna gutxi agertu diren. Irazabalek dioenez, ikertzaileen ustetan Garaiko goiko aldean Tremoitio izeneko gune babestu bat egon zen, eta gizaldi horretan jaitsi ziren Momoitio ingurura. Euskal kostaldetik iritsitako erromatarrekin hartu-emana izan zuten, hori baieztatzen duten portzelana zatiak agertu baitira.

Hurrengo berriak IX. mendekoak dira: «Talde batek lur horiek prestatu zituen lantzeko eta bertan jarri ziren bizitzen. Txabola gisako eraikuntza batzuk eta baseliza jaso zituzten». Gutxi gorabehera, XII. mendera arte bertan bizi izan zirela dio Irazabalek. Garai horretan Euskal Herri osoan gertatu zen fenomeno batek desagerrarazi zuen Momoitio.

Inguruetako auzo nagusiek txikiagoak bildu zituzten, eta erreferente bihurtu ziren. Gero elizate bihurtu ziren auzoak dira. Txikiek funtzio politiko eta erlijiosoak galdu zituzten. Historian kofradia gisa segitu dute, elizate handiago baten barruan. Irazabalen esanetan, Momoitiok nortasun bereizi hori galdu zuen XII. mendetik aurrera, eta auzo bilakatu zen. San Joan parrokia izandakoa ere, baseliza da egun.

Martitzenean zabalduko dute Kalebarriko liburutegia

http://www.anboto.org

Martitzenean zabalduko ditu ateak jendaurrera Kalebarriko Udal Liburutegi berriak. Bezperan, 19:00etan, inaugurazio ekitaldia egingo dute eta udal arduradunak ez eze herriko elkarte, kolektiboak eta ikastetxeak gonbidatu dituzte.

Biharamunean, erabiltzaile guztiei zabalik izango da 1.785 metro koadro erabilgarri batzen dituen kultur azpiegitura: 09:00etatik 21:00etarako ordutegia izango du. Hiru milioi euro inguru erabili dituzte, aldi berean 300 lagun batzeko aukera ematen duen liburutegia atontzeko.

Uriko eskola, liburutegia eta Udal Musika Bandaren entsegu lekua izandako Kalebarriko XVIII. mendeko eraikinari Komentukalen altxatutako berria gehituta osatu dute azpiegitura; kristalezko pasabidearekin lotu dituzte biak. Bai Kalebarritik bai Komentukaletik sarrera izango du, Garai Jauregiaren lekua hirukoiztuz.

Irakurketarako espazioa izango da Kalebarriko gunea, eta beheko solairuan egunkari eta aldizkariak irakurri edo musika entzuteko aukera eskainiko du. Horrekin lotutako irakur-gunea batuko du Komentukalekoak, ikus-entzunezko gela eta taldean lan egiteko lekua ez eze; tailerrak, erakusketak, ikasteko gunea…  sortzeko aukera eskainiz. Sotoan Artxibo Historikoa gordeko du, besteak beste.

EAEko Hauteskundeetako emaitzak Durangaldean

Emaitzok interpretatzean kontuan hartu behar da ezker abertzale ofizial delakoak ezin izan duela parte hartu, eta beraz, herritarren zati handi bat ez dela datuotan ordezkaturik agertzen.

Abadiño:

EAJ: %41.35

PSOE: % 30.83

PP: % 11.60

Aralar: % 8.68

EA: % 3.18

EB: % 2.32

UPD: % 0.35

Atxondo

EAJ: 61.85

PSOE: % 19.41

Aralar: % 10.20

PP: % 4.44

EB: % 2.30

EA: % 1.64

Berriz:

EAJ: % 45.78

PSE: % 27.76

Aralar: % 9.18

PP: % 8.41

EA: % 3.45

EB: % 2.73

UPD: % 1.04

Durango:

EAJ: % 44.78

PSE: % 25.34

PP: % 11.38

Aralar:  % 10.53

EB: % 3.55

EA: % 2.18

UPD: % 1.15

Elorrio:

EAJ: % 46.79

PSE: % 22.80

Aralar:  % 13.55

PP: % 9.47

EA: % 3.30

EB: % 2.64

UPD: % 0.41

Ermua:

PSE: % 45.96

PP: % 20.60

EAJ: 20.28

Aralar: % 4.02

EA: % 1.25

EB: % 4.33

UPD: % 1.83

Garai:

EAJ: % 73.50

Aralar: % 15.06

PSE: % 6.02

EA: % 2.41

PP:  % 2.41

UPD: % 0.60

Iurreta:

EAJ: % 43.20

PSE: % 30.81

PP:  % 12.74

Aralar: % 6.83

EB: % 2.98

EA: % 1.32

UPD: % 0.75

Izurtza:

EAJ: 82.71

Aralar: % 4.55

PSE: % 4.55

EA: % 3.64

PP: % 1.82

Mallabia:

EAJ: % 58.78

PSE: % 20.82

Aralar: % 8.03

PP: % 5.86

EA: % 3.69

EB: % 3.51

UPD: % 2.14

Mañaria:

EAJ: % 74.42

Aralar: % 10.96

PSE: % 5.48

EA: % 4.57

PP: % 2.28

Otxandio:

EAJ: % 64.63

Aralar: % 11.98

PSE: % 8.06

PP: % 6.29

EA: % 5.70

EB: % 2.95

UPD: % 0.39

Zaldibar:

EAJ: % 40.09

PSE: % 32.66

PP: % 12.66

Aralar: % 5.48

EA: % 3.78

EB: % 2.47

UPD: % 1.24

Garai, turismo bat lapurtu du eta furgoneta bat indarra erabiliz ireki du barruan lo egiteko

Durangoko ertzain-etxeko agenteek 18 urteko gizonezko bat atxilotu dute gaur [2009-01-08] goizaldean Garain, turismo bat lapurtzea eta indarra erabiliz furgoneta bat zabaltzea leporatuta. Azken ibilgailu honetan aurkitu zuten agenteek gaztea, lozaku batez estalita.

ERTZAINTZA – http://www.ertzaintza.net

Gaur [2009-01-08] goizaldeko hiru eta erdiak aldera herritar batek Ertzaintzari jakinarazi dio gazte bat Ford Fiesta turismo batean iritsi dela Garaiko San Migel auzoko aparkaleku batera eta furgoneta bateko sarraila maneiatu ostean bertan sartu eta han gelditu dela. Patruila bat bertaratu da eta ikusi du Ford Fiesta turismoaren abiarazteko sistema maneiatuta zegoela eta furgonetaren barruan 18 urteko gizonezko bat zegoela lozaku batean lo egiten.

Agenteek gaztea atxilotu dute, turismo bat lapurtzea eta furgoneta bat indarra erabiliz zabaltzea leporatuta.